Việt Nam hiện đã ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do (FTA) với các thị trường lớn như EU, Úc, Canada… mang lại cơ hội rất lớn cho nông sản nói chung và trái cây nói riêng. Trong đó, EU cam kết mở cửa rất mạnh cho rau quả Việt Nam theo Hiệp định EVFTA. Thực tế, xuất khẩu rau quả của Việt Nam sang thị trường EU sau khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực đã đạt được kết quả tích cực: Kim ngạch xuất khẩu rau quả sang EU bình quân tăng 7,5% qua từng năm. Theo nhận định của nhiều doanh nghiệp trái cây, mặc dù tình hình xuất khẩu sang EU gần đây giảm sút do thị trường này lạm phát tăng cao, ảnh hưởng đến sức mua, nhưng tiềm năng khai thác vẫn còn rất lớn.

Đối với thị trường Úc, ông Lê Thanh Tùng, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) nhận định: “Nước ta có nhiều tiềm năng để đẩy mạnh xuất khẩu sang Úc các loại trái cây như bưởi, chanh leo, thanh long... bởi giữa Việt Nam và Úc không có sự trùng lặp các mặt hàng nông sản như những quốc gia lân cận. Mặc dù vậy, khó khăn lớn nhất của ngành rau quả Việt Nam chính là khâu sơ chế, bảo quản. Đặc điểm trái cây nhiệt đới của Việt Nam là nhanh hư hỏng, trong khi để đi được đến các thị trường tiêu thụ xa mất rất nhiều thời gian. Chính vì vậy mà các doanh nghiệp Việt Nam vẫn chưa khai thác được các lợi thế của mình”.

Nhằm hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu các mặt hàng rau quả, gia vị vào châu Âu, Tổ chức Oxfam tại Việt Nam và VCCI xây dựng dự án hỗ trợ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ trong ngành hàng gia vị, rau, quả. Bà Vũ Thị Quỳnh Hoa, Giám đốc quốc gia Oxfam tại Việt Nam, cho biết: “Mục tiêu của dự án tập trung hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam trong 3 ngành gia vị, rau, quả tăng doanh số xuất khẩu vào thị trường EU. Dự án sẽ cung cấp các gói hỗ trợ kỹ thuật chuyên sâu cho từng doanh nghiệp về quản lý chất lượng, quản lý chuỗi cung ứng và phát triển thị trường hướng đến xuất khẩu vào EU. Song song với đó là các cơ hội kết nối kinh doanh với khách hàng tiềm năng từ châu Âu”.

Là một trong những doanh nghiệp xuất khẩu lớn sang các nước Hàn Quốc, Trung Quốc trong 5 năm qua, ông Lê Dưỡng, Chủ tịch HĐQT Công ty Union Trading, chia sẻ: “Chúng tôi đã đầu tư vùng trồng chuối hiện đại và chuyên nghiệp, vận hành bài bản tại Bình Phước, An Giang, Quảng Ngãi, Củ Chi trong 5 năm qua với diện tích 500 ha, trong đó có 150 ha chuối được chứng nhận quốc tế GlobalGAP, đủ điều kiện để xuất khẩu đi tất cả các nước. Tuy nhiên, hiện nay chúng tôi mới xuất khẩu sang các nước Hàn Quốc, Trung Quốc, Malaysia, Singapore, Trung Đông…Còn đi xa hơn thì chi phí vận chuyển, logistic rất cao, thời gian vận chuyển dài nên chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm”.

Khó khăn lớn nhất của ngành rau quả VN chính là khâu sơ chế, bảo quản. Đặc điểm trái cây nhiệt đới của VN là nhanh hư hỏng, trong khi để đi được đến các thị trường tiêu thụ xa mất rất nhiều thời gian. Chính vì vậy mà các doanh nghiệp VN vẫn chưa khai thác được các lợi thế của mình - Ông Lê Thanh Tùng, Phó cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT)

Tương tự, bà Nguyễn Thùy Thuận, Giám đốc Công ty Trà Thanh Long (TP.HCM), cho biết: “Lâu nay, chúng tôi chỉ khai thác thị trường Trung Quốc và xuất khẩu thanh long sang các nước lân cận, xa lắm là đến UAE, Bangladesh. Lý do là thời gian bảo quản thanh long không kéo dài được, ngoài ra chi phí vận chuyển, tỷ lệ hao hụt cũng khá cao. Dù rất muốn mở rộng thêm nhiều thị trường nữa nhưng không thể làm được trong điều kiện hiện nay”.

Đối với thị trường Mỹ, mặc dù rộng lớn, tiềm năng tiêu thụ “khổng lồ” do có cộng đồng người Việt tại đây khá đông, tuy nhiên trái cây Việt Nam khó có thể tận dụng được khi khoảng cách địa lý quá xa. Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Công ty Vina T&T Group, một trong những doanh nghiệp xuất khẩu trái cây lớn nhất hiện nay của Việt Nam, nhận định: “Hiện nay Mỹ đã cấp phép cho các loại trái cây Việt Nam gồm xoài, nhãn, vải, thanh long, chôm chôm và vú sữa. Tất cả các loại trái này đều được đánh giá rất ngon và được ưa chuộng, tuy nhiên lại nhanh hư hỏng. Do đó gặp nhiều khó khăn ở khâu bảo quản, khó có thể vận chuyển dài ngày bằng đường biển đến Mỹ. Nếu sử dụng đường hàng không thì lại đẩy giá bán lên cao, giảm khả năng cạnh tranh của sản phẩm”.

Giải pháp để xuất khẩu trái cây tươi hiệu quả vào thị trường xa như Mỹ theo ông Tùng, công nghệ bảo quản dài ngày phải cực kỳ tốt. Bởi lẽ, từ Việt Nam vận chuyển bằng đường biển sang cảng Long Beach (hải cảng lớn thứ hai của Mỹ về số lượng container bốc dỡ) với điều kiện chưa dịch bệnh là 17 ngày, cộng với thu hái trái là 21 ngày. Từ hải cảng đi về các điểm bán buôn sỉ (wholesale) là mất 3 ngày, rồi từ wholesale đi vào các chợ, siêu thị tiếp tục mất thêm 3 ngày. Điều đó đòi hỏi công nghệ bảo quản trái cây tươi của Việt Nam phải 45 ngày mới bán được tại Mỹ. Còn nếu không đạt được khả năng bảo quản dài ngày như vậy, khi trái cây Việt sang đến Mỹ sẽ sớm hư hỏng, buộc phải đổ bỏ.

Các chuyên gia trong lĩnh vực này cũng cho rằng để bán được sản lượng lớn trái cây tươi vào Mỹ bắt buộc các doanh nghiệp Việt phải nâng cấp công nghệ bảo quản để vận chuyển dài ngày theo đường biển nhằm tiết giảm chi phí thay vì đi theo đường hàng không với chi phí đắt đỏ. Chẳng hạn với mỗi ký trái cây tươi xuất đi bằng đường hàng không qua tới Mỹ tiêu tốn hết 7 - 8 USD trong thời điểm này, ra thị trường sẽ khó cạnh tranh với trái cây của các quốc gia khác.

Bưởi VN có nhiều giống rất ngon như bưởi da xanh Bến Tre, có chất lượng vượt trội so với bưởi Mexico hay bưởi Nam Mỹ và có sản lượng quanh năm. Không chỉ vậy, việc mở cửa cho sản phẩm bưởi tươi đến thị trường Mỹ cũng sẽ tạo cơ hội cho các sản phẩm chế biến từ bưởi khác như nước ép và vỏ bưởi sấy, hoặc các sản phẩm phi thực phẩm khác như tinh dầu bưởi. - Ông Nguyễn Đình Tùng, Tổng giám đốc Công ty Vina T&T Group

Niềm hy vọng sắp tới có lẽ là trái bưởi khi được xuất chính ngạch vào Mỹ từ tháng 10.2022. Ông Nguyễn Đình Tùng nhận định đây sẽ là loại trái xuất khẩu đầy tiềm năng vào Mỹ bởi vì công nghệ bảo quản trái bưởi của Việt Nam đã được thời gian tới 90 ngày.

Tại thị trường Úc, mặt hàng quả dừa đang chiếm ưu thế với kim ngạch xuất khẩu đã tăng 44% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, quả dừa tươi Việt Nam đã hiện diện tại Úc ngay cả trong mùa đông. Thời gian qua, Thương vụ Việt Nam tại Úc đã liên tục làm việc với các nhà nhập khẩu, xuất khẩu để vừa vận động nhập khẩu vừa hỗ trợ quảng bá tại Úc. Hiện nay, nhiều thương hiệu quả dừa tươi Việt Nam đã tiếp cận thị trường Úc tùy từng thời điểm như Mekong, VietAsia, 4waysfresh, batoausale, Cocosmile (An Việt), AusAsia… Bên cạnh đó các sản phẩm nước dừa đóng hộp cũng được đẩy mạnh quảng bá tại thị trường này.